Związki tlenu z wodorem cz. 6

Wiadomo, że gips palony, pomieszany z wodą, daje ciasto, które jednak wkrótce wysycha i twardnieje. Jeżeli weźmiemy 31 cz. na wagę gipsu, oblejemy wodą, a po stwardnieniu wysuszymy, to znajdziemy, że ciężar wzrósł o 9 jednostek wagowych utrzymamy 43 cz. na wagę. Łatwo także sprawdzić, że w chwili mieszania gipsu z wodą masa się ogrzewa. Jeżeli weźmiemy 53 cz. na wagę sody palonej (kalcynowanej), rozpuścimy ją w wodzie (przy czym także wydziela się ciepło) i roztwór oziębimy do 20 C., to wydzieli się ciało krystaliczne, którego ciężar będzie wynosił 188 jednostek wagowych. To ciało pozostawione w temperaturze 15 stopni C., topi się, wytwarza ciecz, z której następnie wydzielają się kryształy innej formy niż poprzednie i ważące tylko 143 jednostek Wagowych. Rozpuszczone w wodzie te kryształy dają roztwór, który w pewnych warunkach wydziela znowu inne kryształy, ważące 116 jednostek wagowych. Przez ogrzanie tych ostatnich do temp. 34 C. otrzymujemy 98 cz. na wagę jeszcze innych kryształów, a na koniec przez ostrożne ogrzewanie kryształów, tworzących się w 15 C., powstaje proszek ważący 62 jednostek wagowych.

Jedna i ta sama ilość sodu kalcynowanej, zależnie od warunków, w jakich odbywa się jej wydzielenie z roztworu wodnego, daje rozmaite ilości na wagę kryształów. Te ostatnio zawierają więc w sobie wodę, co może być dowiedzione za pomocą ich ogrzewania, gdyż wtedy wyraźnie wydzielają parę wodną, lecz zawierają ją w ilości określonej na wagę. Gips i soda są to więc ciała, które z wodą wchodzą w pewnego rodzaju związki, podległe prawu stałości stosunków. Woda w podobny sposób połączona zowie się wodą krystalizacji, ponieważ przyłącza się do ciał stałych w chwili ich wydzielania się z roztworów w postaciach krystalicznych. Jest ona połączona chemicznie z materią soli, gdyż wchodzi w ilości określonej. podczas łączenia się jej z ciałem stałem wydziela się ciepło, własności jej zmieniają się w znacznym stopniu (przestaje być cieczą w zwykłej temp.), a często obecność takiej wody zmienia także i własności połączonej z nią materii (siarczan miedzi bez wody krystalizacji jest biały, z wodą – szafirowy, chlorek kobaltu – bez wody błękitny, z wodą — czerwony). Lecz połączenie to jest nie trwałe – woda krystalizacji w wielu razach paruje wprost w zwykłej temp., przy czym kryształy tracą swoje postać i najczęściej rozpadają się na proszek, wietrzeją, zwykle może być wydalona przez ogrzewanie do 100 C., a tylko w niektórych przypadkach bywa uporczywiej zatrzymana.

Wapno palono zetknięte z wodą zagrzewa się bardzo silnie, aż do tego stopnia, że może w ciemności świecić. Nazywamy to gaszeniem albo lasowaniem się wapna i wiadomo, że wapno zgaszone ma inne własności, niż niegaszone. 28 cz. na w. wapna palonego gasi się 9 częściami na w. wody i powstaje 31 cz. na w. wapna lasowanego. To 9 cz. wody nie dają się od wapna lasowanego oddzielić przez ogrzanie do 100 C., lecz dopiero przez działanie temp. daleko wyższej. 80 cz. na w. trójtlenku siarki (32 cz. siarki, 48 cz. tlenu) łączą się w podobny sposób z 18 cz. na w. wody. wytwarzając 98 cz. kwasu siarkowego, z którego ogrzewaniem wcale wody wydzielić nie można, 94 cz. na w. tlenku potasu łączą się z 36 cz. na w. wody, dając 130 cz. potażu gryzącego, który ulatnia się w temp. białego żaru (około 1000 C.) nie  tracąc wody. Wapno lasowane ma naukową nazwę wodorotlenku czyli wodziami wapniu, kwas siarczany jest wodzianem trójtlenku siarki, a potaż gryzący – wodzianem potasu. Wodorotlenki czyli wodziany są to związki wody z rozmaitymi ciałami, odznaczające się wielką trwałością, wydzielające w chwili swojego powstawania ciepło i mające skład jak najściślej określony a własności zupełnie odmienne od wody i materyj z nią połączonych.